Joakim Garff, geboren op 25 februari 1960 in Londen, is een Deense theoloog die werkzaam is als onderzoeker en associate professor aan de universiteit van Kopenhagen in Denemarken, waar hij tevens hoofd is van Het Søren Kierkegaard onderzoekscentrum. In een artikel in Filosofiemagazine (21 april 2016, Annette van der Elst) geeft hij aan door Kierkegaard gegrepen te zijn. Niet alleen door zijn beeldende schrijfstijl en manier van filosoferen, “maar dat Kierkegaard lezen meer is dan Kierkegaard begrijpen. Ik heb het gevoel door hém begrepen te worden! Kierkegaard gaat een dialoog met je aan. Hij weet dat hij een lezer heeft en verleid je. Hij is er een meester in je ertoe te bewegen om anders, opnieuw naar zaken te kijken.” Van zijn hand is dan ook het boek Kierkegaard, een biografie verschenen.
Deze uitgave heeft al direct een opvallende cover. Het betreft een ingekleurde versie van het portret dat zijn neef Niels Christian Kierkegaard omstreeks 1840 van hem heeft gemaakt. Deze tekening, deels uit het geheugen gemaakt, omdat Kierkegaard, volgens zijn neef, na twee sessies al niet meer op kwam dagen, is een zeldzaamheid. Kierkegaard wilde liever niet vastgelegd worden.
“Wat ik schrijf is vooral voor de herinnering, voor de poëtische herinnering geknipt en ooit zal de tijd aanbreken dat de meisjes zullen blozen van enthousiasme als een schrijver alles zal vertellen over hoe ik mijn leven zin en betekenis wilde geven.”
“Deze profetische woorden schreef Kierkegaard in een dagboekaantekening van 1846, en op die manier verbond hij zijn oeuvre en zijn persoon en maakte er een elegante biografische strik van waar de meisjes nauwelijks van zullen blozen, maar waar volwassen mannen wellicht bleek van wegtrekken, want Kierkegaard had duidelijk geen gewone historicus voor ogen toen hij zich zijn toekomstige biograaf voorstelde, maar een `dichter-schrijver`, die als het ware tussen de regels door zou kunnen schilderen hoe hij zijn leven zin en betekenis wilde geven. Dit was een dwingende voorwaarde, met minder kon het niet.”
Joakim Garff begint zijn biografie over Kierkegaard (5 mei 1813 – 11 november 1855) met een inleiding, voorwoord en een drietal geografische kaarten; een van Kopenhagen – de stad waar Kierkegaard heeft geleefd, Noord- Sjælland – het deel van Denemarken waartoe Kopenhagen en Gilleleje, zijn toevluchtsoord, behoren en een kaart van Denemarken uit de tijd van Kierkegaard. Daarna neemt hij de lezer mee in en door het leven van Søren Aabaye Kierkegaard in vijf zorgvuldig uitgekozen delen. In deze delen schetst Joakim Garff per jaar hoe het leven van Kierkegaard eruitzag, met uitzondering van het eerste deel. De eerste 21 jaren van Kierkegaards leven worden daar in vogelvlucht weergeven. Vanaf 1835 tot aan zijn dood in 1855 krijgen we als lezer een zeer uitgebreid jaarlijks inzicht in het leven van Kierkegaard en de tijd waarin hij leefde. Doordat de schrijver ervoor kiest om niet alleen de droge feiten op te hoesten, maar zijn leven in context te plaatsen van de tijdgeest ontstaat er een levendig beeld van Kierkegaard en het Denemarken in met name het Kopenhagen van ongeveer de eerste helft van de 19e eeuw, ook wel de Gouden Eeuw van Denemarken genoemd.
Doordat Joakim Garff toegang heeft tot de achtergebleven werken, dagboeken en overige materialen van Kierkegaard kan hij aan de hand van deze werken een uniek portret schetsen van een van Denemarkens meest begaafde, en tevens excentrieke filosoof en schrijver. Dit doet hij op zo’n manier dat het lijkt alsof je een historische roman aan het lezen bent. De delen zijn logisch ingedeeld. De inhoud is zeer samenhangend en heel compleet. Zijn schrijfstijl is prettig, nergens stoffig, met een vleugje humor en net als Kierkegaards beeldend. Tijdens het lezen waande ik mij in het Kopenhagen van Kierkegaard en een toeschouwer van zijn leven. Dit is ook het beeld dat van Søren Kierkegaard wordt geschapen. Ook hij was een toeschouwer van het leven in het algemeen en van zijn leven in het bijzonder. Tijdens het lezen van de biografie kwam meerdere malen de quote “It becomes clear that I am not one and simple, but complex and many“ van Virginia Woolf (The Waves, Hogarth Press, 8 oktober 1931) in mij op. Dat juist deze quote in mij opkomt is een teken dat Joakim Garff een heel goed beeld van Kierkegaard neerzet, want Kierkegaard zelf concludeerde “Dat een mens niet een enkel persoon is, maar meervoudig” en zowel Kierkegaard als Woolf waren heel existentieel bezig. Kierkegaard vervolgt zijn conclusie met “… en dat dit gevoel beangstigend kan zijn, omdat het tot een permanente identiteitscrisis leidt.” Het existentialisme komt hiermee ook tot uitdrukking. Naast het existentialisme, de daaruit voortvloeiende vraag wat God en het Christendom inhoudt, wat een waarachtig Christen is, laat de auteur ook goed de schrijversdrang van Kierkegaard zien – zijn oeuvre is dan ook ongekend groot – en hoe zijn werk in verhouding staat tot de persoon Kierkegaard. Wat zeker niet makkelijk is, omdat Kierkegaards werk veelal onder pseudoniemen geschreven is, maar die de conclusie van Kierkegaard dat een mens niet enkelvoudig, maar meervoudig is wel duidelijk onderschrijft. De werken zijn niet autobiografisch, maar geven toch veel prijs van de persoon Kierkegaard in al zijn complexiteit. Joakim Garff weet dit heel treffend naar voren te brengen in deze autobiografie.
Kierkegaard hield van voorwoorden. Voor hem waren deze een stemming, een groet en afscheid ineen. Hij zag het leven ook als een voorwoord:
“De mens hoeft niets meer te zijn dan zijn eigen kleine weifelende voorwoord – in het vertrouwen dat God ergens in de eeuwigheid ordening zal aanbrengen in het verdeelde en fragmentarische verhaal van de enkeling door een krachtig nawoord te schrijven.”
Dit boek is als een krachtig nawoord. Joakim Garff heeft aan de hand van Kierkegaards werk ordening aangebracht in het leven van Kierkegaard en in diens werk.
Net als Kierkegaard verleidt hij je met dit levensverhaal en zet hij je aan tot nadenken. Niet alleen over Kierkegaard, maar over het bestaan door middel van Kierkegaards werken. Hierdoor kan ik Kierkegaard, een biografie voor iedereen aanraden die in Kierkegaard geïnteresseerd is. Dit boek gaat nog dieper in op Kierkegaard dan de onlinecursus: Søren Kierkegaard; subjectivity, irony en the crisis of modernity van het Søren Kierkegaard onderzoekscentrum van de universiteit van Kopenhagen die via Coursera te volgen is en gegeven wordt door Jon Stewart, filosoof en theoloog en destijds associate professor aan bovengenoemd onderzoekscentrum. De online cursus is als een voorwoord en deze biografie als het hoofddeel, waarna je als lezer voor het nawoord kan zorgen. Ik geef Kierkegaard, een biografie 4.5*
Genre: non-fictie, biografie
Uitgever: uitgeverij Ten Have
ISBN: 9789025911614
Uitvoering: paperback
Aantal pagina’s: 799
Publicatiedatum: april 2023
Dit recensie-exemplaar hebben wij ontvangen van uitgeverij Ten Have in ruil voor deze eerlijke recensie.
