Vandaag: Boekvertaler Ronald van Dalfsen (Heemskerk, 1974). Ronald is actief en actief geweest als timmerman/monteur en als hout-, bouwmaterialen- en ijzerwarenverkoper. Daarnaast houdt hij zich bezig met het vertalen van de boeken van de Canadese muzikant (Rush), auteur en wereldreiziger Neil Peart naar het Nederlands.
Hoe een werelddrummer mij tot vertalen wist aan te sporen – Ronald van Dalfsen
Veertig jaar geleden zou het niet in me opgekomen zijn een boek te gaan vertalen, het heeft überhaupt even geduurd eer ik boeken ging lezen. Stripboeken verslond ik als kind echter bij de vleet, in het bijzonder alles waar Willy Vandersteen zijn tanden in had gezet. Toch raakten de verhalen van o.a. Thea Beckman mij als tiener wel degelijk. Datzelfde gold overigens voor rock- en metalmuziek. Zowel leren als kranten bezorgen deed ik vroeger met een koptelefoon op het hoofd. De muziek die ik draaide varieerde van Doe Maar tot Ronnie James Dio en ook Rush kwam destijds al wel voorbij. Rond 2005 kreeg ik van mijn schoonmoeder het boek Himalaya van Michael Palin cadeau en dat boek wist me van begin tot eind serieus te boeien. Sindsdien heb ik vrijwel alles van Palin gelezen. Bij gelegenheid moet ik ook zijn laatste twee boeken een prominente plek op de stapel ‘als eerste te lezen’ geven. Zuks lijkt gewoon nooit te slinken. Het zal rond 2004 zijn geweest dat mijn broer me meenam naar mijn eerste Rush concert. Ik had ondertussen al zo’n 200 concerten gezien, van Fats Domino tot Tina Turner en van Loreena McKennit tot Manowar, en ik had er iedere keer volop van genoten. Maar om een of andere reden was dit andere koek. Drie jaar later mocht ik op herhaling en bezochten we tevens de merchandise stand. Tot mijn verbazing bestond een belangrijk deel van de uitgestalde handel uit door drummer Neil Peart geschreven reisverslagen. Boeken die met niet al teveel fantasie vergelijkbaar waren met die van Michael Palin, Paul Theroux en Geert Mak. Opnieuw werd ik getriggerd om meer te gaan lezen. Het toeval wil dat de heren van Rush stuks voor stuk volkomen idolaat zijn van het Britse gezelschap Monty Python waarbinnen Michael Palin een prominente rol vertolkte.
Op zeker moment las ik geregeld in zowel het Nederlands als in het Engels als in het Duits en net als Neil Peart (zo heb ik veel later begrepen) probeerde ik mijn gebrek aan opleiding te compenseren middels het lezen van in mijn beleving fascinerende boeken. Waar ik nog altijd veel plezier aan beleef is het lezen van een grote verscheidenheid aan boeken. Zowel in onderwerp als in fictie of non-fictie als in doelgroep als in boeken uit veel verschillende landen. Ook mijn muzieksmaak is in de loop der jaren veranderd, of liever gezegd, uitgebreid. Nog altijd kan ik genieten van de schoonheid van luidruchtige muziek, maar ondertussen heeft ook jazz, klassieke muziek, nederpop en tal van andere muziek de weg naar mijn gehoorgang weten te vinden. Het is gewoon leuk om nieuwe dingen te ontdekken. Het lezen doe ik echter niet meer zoveel met een koptelefoon op het inmiddels dunbehaarde hoofd. Liever wissel ik het af. De tijd die ik heb om te lezen of muziek te luisteren is momenteel wat beperkt, maar ik probeer er toch tijd voor vrij te maken. Hoe leuk is het dan om na het lezen nog even na te genieten met een bijpassend stuk muziek? Of andersom, eerst in de juiste sferen raken vooraleer te beginnen met lezen. Begin 2014 ben ik het boek Ghost Rider: Travels on the Healing Road van Neil Peart gaan lezen dat al enkele jaren op de plank stond en om kort te gaan, in november 2020 verscheen mijn Nederlandse vertaling Ghost Rider: Over helende wegen bij uitgeverij Ahvô Braiths. Ik heb zo’n 6,5 jaar aan het project gewerkt en dat is voor een belangrijk deel te wijten aan het feit dat ik amateur ben. Al snel had ik in de gaten dat vertalen echt een vak is en dat als ik serieus genomen wilde worden ik dit project ook zeer serieus moest nemen.
Iedere keer dat ik me weer op mijn vertaalwerk richtte kwam de lat hoger te liggen en ik heb bewust contact gezocht met professionals. Ik wilde weten wat er leefde, of het voor mij was weggelegd en of ik het wel kon maken me op hun terrein te begeven. Met dat laatste vraagstuk heb ik echt geworsteld. Het was me duidelijk geworden dat vertalen in welke vorm dan ook serieuze studie vergde en dat ik nagenoeg geen ondergrond had. Van meet af aan heb ik me nederig opgesteld, maar tegelijkertijd was ik overtuigd dat ik een goed idee in handen had. De boeken van Neil Peart verdienen het om gelezen te worden. Door het gesprek aan te gaan, door vragen te stellen en door te willen luisteren en te proberen is het me gelukt een stuk verder te komen. Het bekende vallen en opstaan is onvermijdelijk en noodzakelijk. Nadat Ghost Rider: Over helende wegen was verschenen was ik benieuwd naar de reacties. In het bijzonder naar die uit de hoek van mensen die mij niet persoonlijk kenden en naar die uit de hoek van de professionals. Ik was best onzeker en me bewust dat het me ontbrak aan een gedegen basis. We zijn ondertussen twee jaar verder en ik ben meer dan een beetje gerustgesteld. Het enthousiasme voor Ghost Rider is groot gebleken en mijn doel om mensen kennis te laten maken met de boeken van Neil Peart is deels behaald. Ik zeg deels omdat ik denk nog niet klaar te zijn met het bereiken van een publiek dat wellicht geïnteresseerd zou kunnen zijn in zijn verhalen. Neil schrijft in mijn beleving heel beeldend, erg mooi en tot de verbeelding sprekend. Zowel zijn reisverslagen als zijn fictie kunnen een groot publiek boeien, mede omdat hij onderwerpen weet aan te snijden waarover ik nog geen andere boeken heb gelezen die vanuit een dergelijk oogpunt zijn geschreven. Hij is een van de weinige grote rockmuzikanten van de afgelopen vijftig jaar die op dit niveau schreef vanuit het bestaan als reizende muzikant.
Terug naar de professioneel vertalers. Ik wil een lans breken voor deze beroepsgroep. Nog altijd voel ik me erg nederig, alhoewel ik zoals gezegd enig zelfvertrouwen heb ontwikkeld. Toch weet ik dat ik nu meer te leren heb dan ooit tevoren ervan uitgaande dat er een volgend project op mijn pad komt. De ideeën zijn er. Ik doe het echter naast mijn gezin en fulltime baan en die twee zeer belangrijke onderdelen van mijn leven verdienen de komende tijd beslist extra aandacht. Ik barst van de plannen maar niet alles is in een vloek en een zucht uitvoerbaar. De tijd zal leren of het me ooit lukt een derde (Peart) vertaling te realiseren. Tot die tijd wil ik vooral aandacht vragen voor Neils werk en voor de beroepsgroep van vertalers. Ik spreek in dit verband bewust van vertalers en niet enkel van boekvertalers. Ik vind absoluut dat boekvertalers meer aandacht en waardering verdienen, ik vind hun kunsten, beweegredenen en vakkundigheid buitengewoon interessant. Tegelijkertijd wil ik niet voorbij gaan aan alle andere vertalers die samen met de boekvertalers van onschatbare waarde zijn voor ons dagelijks functioneren en voor de ontwikkeling van ieder van ons. Denk aan ondertitelaars, rechtbanktolken, doventolken, technisch en medisch vertalers (gebruikershandleidingen bijvoorbeeld) en taaldocenten. Dankzij al deze fantastische mensen is mijn wereld een stuk groter geworden en met die van mij die van vele anderen. Ik zou zelfs willen zeggen, die van iedereen in de wereld. Dankzij deze kanjers kan ik een boek lezen van een Cambodjaans auteur, kunnen mensen uit Japan een gebruikershandleiding lezen van een product uit Taiwan en kan iemand in Brazilië een Zweedse film volgen.
Afgelopen 12 september verscheen mijn tweede Peart vertaling, het fantasy verhaal Drumbeats. Zowel in de periode dat ik Drumbeats vertaalde als in de tijd dat ik aan Ghost Rider werkte heb ik veel naar muziek geluisterd. Zowel om de juiste sfeer op te roepen als om me te verdiepen in dat waar Neil over schreef. Soms was het muziek die ik willekeurig koos maar dat wel uit de streek afkomstig was waar naar werd verwezen in het boek, soms was het muziek waar Neil direct aan refereerde en soms was het muziek bedoeld om me juist weer even in mijn eigen realiteit te doen belanden aan gezien je je tijdens het vertalen in die van een ander bevindt. Uiteraard kwam de muziek van Rush voorbij, maar ook bijvoorbeeld A Charlie Brown Christmas en de stem van Frank Sinatra.
Meer dan veertig jaar was Neil Peart de drummer en tekstschrijver van de legendarische progressieve rockband Rush en hij schreef een elftal boeken waarvan zeven reisverslagen en vier fantasy boeken voordat hij in januari 2020 op 67 jarige leeftijd overleed aan de gevolgen van hersenkanker. Met het realiseren van boekvertalingen van Pearts werk hoop ik samen met mijn collega Neil Peart vertalers wereldwijd (met wie ik allemaal goed contact heb) een bijdrage te leveren aan het meer onder de aandacht brengen van de boeken van de professor zoals hij door Rush fans en collega drummers ook wel genoemd wordt. De boeken van Neil Peart verdienen het om gelezen te worden!
Neil Peart, non-fictie:
The Masked Rider: Cycling in West Africa (1996)
Ghost Rider: Travels on the Healing Road (2002) (Nederlandse vertaling door Ronald van Dalfsen, verschenen in 2020, Ghost Rider: Over helende wegen)
Traveling Music: Playing Back the Soundtrack to My Life and Times (2004)
Roadshow: Landscape with Drums, A Concert Tour by Motorcycle (2008)
Far and Away: A Prize Every Time (2011)
Far and Near: On Days Like These (2014)
Far and Wide: Bring That Horizon to Me! (2016)
Neil Peart, fictie:
Drumbeats (verscheen in 1994 in de verhalenbundel Shockrock 2 en in 2020 als standalone) – geschreven door Kevin J. Anderson en Neil Peart (Nederlandse vertaling door Ronald van Dalfsen, verschenen in 2022)
Clockwork Angels (2012) – geschreven door Kevin J. Anderson en Neil Peart
Clockwork Lives (2015) – geschreven door Kevin J. Anderson en Neil Peart
Clockwork Destiny (2022) – geschreven door Kevin J. Anderson en Neil Peart
