Tsitsi Dangarembga (4 februari 1959, Mutoko, Zuid-Rhodesië, huidig Zimbabwe) is een (toneel)schrijver en filmmaker. Van haar tweede tot haar zesde levensjaar heeft ze in Engeland gewoond. Ze beschouwt het Engels als haar eerste taal en het Shona als haar tweede. In 1977 is ze gestart met haar studie geneeskunde aan de Cambridge University, maar is daar in 1980 meegestopt – ze ondervond racisme en isolatie – en teruggegaan naar Zimbabwe. Daar is ze, na een korte periode als leerkracht gewerkt te hebben, geneeskunde en psychologie gaan studeren aan de Universiteit van Zimbabwe. Ondertussen werkte ze als copywriter, sloot ze zich aan bij de dramaclub van de universiteit, schreef daar toneelstukken, begon Afrikaanse literatuur te lezen en ontwikkelde een interesse voor theater-, televisie- en filmwerk. Ze is in Duitsland aan de German Film and Television Academy Berlin gaan studeren en heeft uiteindelijk aan de Humboldt-Universität haar PhD gehaald en haar thesis geschreven over the reception of African film. In 1988 verscheen haar eerste boek Nervous conditions (The Women’s Press – London, UK – winner of the Commonwealth Writers’prize, African region). `Nervous conditions` is het eerste deel in de trilogie met Tambu in de hoofdrol. Dit boek is nu in het Nederlands vertaald onder de titel `Toestanden`.
In `Toestanden` maken we kennis met de dertienjarige Tambudzai, kortweg Tambu genoemd. Ze woont met haar ouders en broer in de omgeving van Umtali. Tambu is razend intelligent en wil dolgraag naar school, maar haar vader vindt dit niet passen bij een meisje. Ze moet zich bezighouden met zichzelf ontplooien tot een goede vrouw en toekomstige echtgenote. Als haar broer overlijdt verandert de situatie van de familie. Hij was de enige zoon en voor het aanzien van een familie is het in het toenmalige Rhodesië belangrijk dat er iemand studeert. Tambu mag uiteindelijk bij haar oom en tante gaan wonen. Haar oom is een man met groot aanzien. Hij heeft zijn Bachelor’s Degree in Engeland gehaald en is het hoofd van de missieschool. Tambu gaat een kamer delen met haar nichtje Nyasha. Nyasha is van haar leeftijd en voor het vertrek van haar ooms gezin naar London waren ze goede vriendinnen. Nu loopt hun relatie stroef, omdat Nyasha worstelt met de terugkeer in Zimbabwe. `Toestanden` vertelt het verhaal van twee tienermeiden die hun weg proberen te vinden in het leven in een land dat vecht voor onafhankelijkheid.
Wat onmiddellijk duidelijk wordt is dat Toestanden een relaas van het leven van Tambu is. Dat het verhaal door haar ogen wordt verteld en de manier waarop Tsitsi Dangarembga dit duidelijk maakt is fascinerend. Ze weet jou direct in het levensverhaal van Tambu te trekken. Ze maakt gebruik van prachtige zinnen, goede sfeerbeschrijvingen, is gepast humoristisch en zo filmisch in haar schrijfstijl dat de beelden vanzelf gevormd worden. Tevens weet ze heel duidelijk de omstandigheden van het opgroeien in verschillende leefwerelden weer te geven, maar ook de perikelen van het zijn van een tiener. Vriendschappen, liefde, vertrouwen, onderwijs, leven en dood.
Dit doet de schrijver op zo’n universele manier dat het verhaal van Tambu, en de zaken waarmee ze worstelt herkenbaar zijn voor velen. De rolverdeling van man/vrouw, de verwachtingen voortvloeiend uit de genderrollen, de economische en sociale leefomstandigheden. “Ik had nooit eerder op een toilet met bril gezeten, dus moest ik experimenteren. Ik klom op de bril en hurkte eerst met mijn gezicht naar de stortbak toegekeerd en daarna met mijn gezicht de andere kant op, wat veel comfortabeler leek.” is en mooi voorbeeld van haar levendige schrijfstijl en hoe ze daarmee kracht bijzet bij de dagelijkse problemen die Tambu ondervindt bij het vinden van haar eigen pad.
Toch knaagde er ook iets van onbehagen. Het verhaal voelde onaf. De laatste paragraaf in het boek onderschrijft dat gevoel. Dat dit boek eigenlijk nog maar het begin is, dat Tambu aangeeft dat ze nog wel een boek zou kunnen vullen met het proces van haar ontwikkeling. De auteur rond dit boek er wel netjes mee af, maar het eigenlijke verhaal stopt abrupter. Dat veroorzaakt het onbehagen. De weg met Tambu is nog niet helemaal afgelegd. Je wil meer weten. Blijkbaar vond haar toenmalige uitgever dit ook en in 2006 is het vervolg uitgekomen (The book of not, Banbury Publishing Company – UK, nog niet vertaald) en in 2018 het laatste deel van de uiteindelijke trilogie (This mournable body, Graywolf Press – USA, nog niet vertaald, short-listed The Booker Prize 2020).
Al met al is Toestanden een goed geschreven boek en dat zeker uitnodigt tot het lezen van de overige delen als deze vertaald zijn (of anders in het origineel. Tsitsi Dangarembga schrijft haar boeken namelijk in het Engels. Met het publiceren van Nervous conditions was ze de eerste zwarte vrouw uit Zimbabwe die een boek in het Engels publiceerde.)
Toestanden krijgt van mij 4 sterren.
Lisette
Boekencast
Genre: roman
Uitgever: uitgeverij Mozaïek
ISBN: 9789023961550
Uitvoering: paperback
Aantal pagina’s: 287
Publicatiedatum: 25 april 2023
Dit recensie-exemplaar hebben wij ontvangen van uitgeverij Mozaïek in ruil voor deze eerlijke recensie.
