Kristina Gorcheva-Newberry is een Russisch-Armeense immigrante die door haar moeder is opgevoed met de slogan dat je alleen eten had verdiend als je een boek gelezen had. Het boek laat op de kaft twee meisjes zien in grijstinten. Dit versterkt het idee dat het meisjes uit een Oostblokland zijn. Dit is het beeld dat ik van het Oostblok heb, grijs en grauw. Het boek wordt aangeprezen ‘voor de lezers van Nino Haratischwili’. Aangezien dat een van de beste schrijfsters is die ik ken, weet ik zeker dat ik dit boek wil lezen.
Het boek beschrijft het opgroeien van twee vriendinnen in Moskou in de jaren tachtig. Anja en Milka. Om te bedenken wanneer dit was, wordt in het boek verteld dat ze veertien waren toen Brezjnev overleed. Later sluiten Lopatin en Trifonov bij hen aan en vormen ze een hechte vriendengroep. Het leven van Anja wordt uitgebreid beschreven. Anja woont met haar ouders en oma in Moskou en heeft het best goed. Wel droomt Anja van de vrijheid omdat haar leven vastzit in een stramien die door de overheid wordt bepaald. Stiekem luistert ze naar Queen en is ze verliefd op Freddie Mercury. Haar ouders denken verschillend over het leven in de Sovjet-Unie. De vader van Anja ziet de Russen als helden die de oorlog hebben gewonnen van de Duitsers en de zekerheid die het regime biedt, terwijl de moeder van Anja vooral de schaduwkanten ziet.
“Mijn moeder wees mijn vader er keer op keer op dat we in permanente ontstentenis leefden, dat ons land niet alleen het land van monarchen en dictators was, van ijzeren regels en vuisten, maar ook het land van een lelijke bodemloze leegte die voortdurend dingen en mensen opslokte en waarin we op een dag allemaal zouden omkomen.’
Op de televisie zien zij dat de Amerikanen zeggenschap hebben over hun leven. In de Sovjet-Unie krijg je alles van de staat, een baan, gratis gezondheidszorg en scholing, en dat kan goed zijn, maar aan de andere kant kunnen ze alles ook zomaar van je afpakken. In het boek speelt de datsja van de ouders van Anja, met prachtige appelbomen, een centrale rol. Het is gelegen op ongeveer zestig kilometer buiten Moskou. In dat stuk van het boek proef je iets meer van de vrijheid.
De vriendin van Anja, Milka, heeft het minder getroffen in het leven en woont met haar moeder en stiefvader. Ze wordt verwaarloosd en is daarom veel bij Anja thuis. Zo heeft ieder van de vriendengroep zijn eigen verhaal. Lopatins ouders zijn leden van de partij en leiden een luxueus leven, maar zijn veel afwezig. Trifonov heeft astma en is gek op literatuur, ook door Rusland verboden literatuur. Ondanks alles voel je een bepaalde tegenstrijdigheid, het verlangen naar vrijheid en tegelijk er bang voor zijn. De dromen worden groter en daarmee ook de tegenstellingen. Deze tegenstellingen leiden uiteindelijk tot een tragische gebeurtenis waarbij de vriendengroep uit elkaar valt.
Ook al heeft Kristina Gorcheva-Newberry niet de schrijfstijl van Nina Haratischwili, toch is het absoluut een goed boek. De schrijfstijl is beeldend en vooral het tweede stuk filosofisch. Dat is het stuk dat Anja terugblikte op haar jeugd. Het bracht mij ook terug naar mijn jeugd en wat ik op, met name de middelbare school, leerde over Rusland, de sovchozen en kolchozen en de KGB. Zo bijzonder, ik herinnerde me Brezjnev wel, maar Andropov die hem opvolgde niet. In het boek wordt Samantha Smith aangehaald die, toen ze nog jong was, Andropov een brief schreef. Als antwoord daarop mocht ze op bezoek komen in Rusland. Dat herinner ik me nog wel.
In Rusland blijken toch ook klassenverschillen te zijn. Degenen die bij de communistische partij horen hadden veel privileges maar werden ook scherp in de gaten gehouden. De middenklasse die hun mond hield want de staat bepaalt. Het was een kwestie van vooral niet opvallen, de aandacht op je vestigen. Dan blijkt er ook nog een onderkant van de maatschappij te zijn. De families die het minder goed redden. Daar waar alcoholverslaving, mishandeling en misbruik voorkomt. Ik vind dat die verschillen in dit boek goed beschreven worden. Ik vond het jammer dat het leven van Milka wat onderbelicht is. Ik was wel benieuwd hoe het leven voor de ouders van Milka aan de rand van de samenleving was en hoe ze daar beland waren.
De verandering hangt in de lucht en aan de andere kant is er ook de angst voor het onbekende. Durf je de zekerheid los te laten? Dat aspect komt goed naar voren in het verhaal. Doordat je verschillende aspecten van het leven in Rusland leert kennen, wil je weten hoe het verder gaat met de vriendengroep en dat maakt ook dat je verder wilt lezen. Het verhaal is eenvoudig te lezen, er komen weinig moeilijke woorden in voor en ook Russische woorden vind je niet veel. Je kan het boek snel uitlezen, maar ik heb gemerkt dat ik af en toe even de tijd moest nemen om na te denken over de hoofdpersonages en de keuzes die ze maakten. Dat maakt dat je lang kan genieten van het boek.
Ik geef het boek 4 sterren. Het is een knap debuut en wil zeker haar ontwikkeling verder volgen.
Wilma Boekencast
Genre: Literaire roman
Uitgever: Nieuw Amsterdam
ISBN: 9789046830376
Uitvoering: paperback
Aantal pagina’s: 320 pagina’s
Uitgave: april 2023
Dank aan uitgeverij Nieuw Amsterdam voor dit recensie-exemplaar dat ik heb ontvangen in ruil voor deze eerlijke recensie.
