Jan-Willem van Prooijen (1977) wordt gezien als een erkend expert op het gebied van radicalisering, extremisme en complot denken. Niet vreemd, want Jan-Willem is als gedragswetenschapper werkzaam binnen de psychologie en de criminologie. Hij is hoofddocent aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, senior onderzoeker aan het Nederlands Studiecentrum voor Criminaliteit en Rechtshandhaving en bijzonder hoogleraar voor complot denken aan de Universiteit van Maastricht.
Dat hij expert wordt genoemd is belangrijk. Wanneer je uiteindelijk een boek schrijft over complot denken is het belangrijk dat jouw boek niet tot nieuwe complottheorieën zal leiden. Ik ben ervan overtuigd dat dit een achterliggend doel is geweest bij het schrijven en vooral het publiceren van dit boek.
Wat ik belangrijk vind om te vermelden is dat het de auteur ook is gelukt om het oordeel loos te voltooien. Hij geeft geen mening, slechts feiten. Een wetenschappelijk boek over gedragingen van mensen. Mensen zoals jij en ik met veelal een gezonde hoeveelheid hersenen die zich niet gehoord voelen in hun mening over een bepaald onderwerp. Wanneer je jouw mening vervolgens breeduit gaat verkondigen, ontstaan er vanzelf voor- en tegenstanders voor jouw mening. Het is niet nieuw. Al vanaf de vroege jaartelling bestaan er overtuigingen die hebben geleid tot gebeurtenissen en hebben er anderzijds gebeurtenissen plaatsgevonden die hebben geleid tot overtuigingen.
De overtuiging dat veelal alleenstaande vrouwen verantwoordelijk waren voor rampspoed hebben er in het verleden toe geleid dat duizenden vrouwen beschuldigd werden van hekserij en op de brandstapel belandden.
Terwijl de aanslagen van Al Qaida op de Twin Towers in New York en op het Pentagon in Arlington nog altijd door een deel van de mensheid worden gezien als een bewuste actie van Amerika zelf. Sterker nog, er zijn twee groepen binnen deze groep mensen. De groep ‘let it happen’; de VS wist dat het ging gebeuren en deed niets en de groep ‘made it happen’ die zelfs gelooft dat de VS haar eigen steden heeft aangevallen om de War on Terror te rechtvaardigen.
Zo is er aandacht voor talrijke gebeurtenissen uit de wereldgeschiedenis die een groep andersdenkenden heeft opgeleverd. Denk aan de landing op de maan, de moordaanslag op John F. Kennedy, de bestorming van het Capitool en dat de aarde niet rond is, maar plat. Ook in eigen land is er ruimte voor andersdenkenden. Dat onze regering uit reptielen bestaat bijvoorbeeld, de klimaatverandering, de Covid pandemie en de vaccinaties.
Een leidend thema in het boek van Jan-Willem van Prooijen is dat het de mens eigen is om bij tegenslagen of angst andere groepen daar de schuld van te geven. Complottheorieën helpen mensen een crisissituatie te verklaren en te begrijpen, door een andere groep de schuld te geven.
De term ‘wappie’ die veelal wordt gehangen aan andersdenkenden, vindt de auteur niet terecht. Het heeft dezelfde klank als ‘gekkie’ en die kwalificatie, of beter nog diskwalificatie is onterecht. Tegelijkertijd toont Van Prooijen aan dat grote groepen Conspiracy-denkers nog nooit hun gelijk hebben gehaald. Soms is de waarheid anders gebleken, maar was het de invloed en volharding van een individu die de waarheid boven tafel kreeg. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de klokkenluider bij de Bouwfraude.
Dit is het moment om mijzelf tot de orde te roepen! Dit is een recensie. Over wat ik vind van een boek. En ik houd een schriftelijke spreekbeurt over wat ik allemaal heb gelezen, verzameld en geleerd. Ik wil vertellen over de fabeltjesfuik van Arjen Lubach, over konijnenhol-narratief, over algoritmen, filterbubbels en echokamers, nepnieuws en de oplossing.
En waarom? Omdat ik razend enthousiast ben over dit boek. Omdat wetenschap nooit leuker en gemakkelijker was sinds de filmpjes van Chriet Titulaer. Tot dit boek.
Het gemak waarmee Jan-Willem van Prooijen de resultaten van zijn onderzoeken, die al in 2008 zijn gestart, met de lezers deelt is ongekend groot. Ik heb dit boek in een adem uitgelezen. Een aanrader uit de buitencategorie.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️ Wat een saai theoretisch verhaal had kunnen worden, is het tegendeel gebleken. Zestien jaar onderzoek deed Van Prooijen al. En vervolgens deelt hij al zijn kennis en resultaten met de lezer van dit boek. Een groot geschenk met grote waarde. De feitelijke historische kant én de psychologische kant samen gevangen in een ongelofelijk mooi boek.
Voor alle believers en non-believers, dit mag je niet missen en móet je lezen. Ik weet het, dit is mijn mening. Er zijn ongetwijfeld andersdenkenden. Dat is prima. Dat houdt ons scherp.
Persoonlijke songtekst:
‘What if I told you it was done with mirrors
What if I showed you it was all a lie
Better be careful, someone might hear ya
The walls have ears and the sky has eyes
What if I said you were only dreamin’
What you wanna bet that all you gotta do
Is open up your eyes and you will wake up screamin’
When you realize that it’s all come true’
(Steve Earle – ‘Conspiracy Theory‘)
Peter
Boekencast
Genre: wetenschap non-fictie
Uitgeverij: Lev. Uitgevers
ISBN: 9789400516441
Uitvoering: paperback
Aantal pagina’s: 320
Verschijningsdatum: maart 2024
Hartelijke dank aan Lev. Uitgevers voor het beschikbaar stellen van dit recensie-exemplaar.
