Op een verkeerd spoor ben ik gezet, door de titel. ‘Fatima’ is geen vrouw met een islamitische geloofsovertuiging die haar weg zoekt in het Europa van de eenentwintigste eeuw. Fatima heet niet eens Fatima. Eigenlijk is het een scheldnaam van haar door het fascisme gedreven stiefvader en zijn tweede vrouw, die verre familiebanden heeft met een beruchte SS-officier. Een scheldnaam voor iemand zonder witte/blanke huidskleur.
Fatima heet Meera, is een Indiase vondeling die door de onbewust kinderloze vrouw Magdalena wordt geadopteerd en vervolgens ondergebracht in het Zweedse dorp Nässjö. Fatima kent geen liefdevolle jeugd in Zweden. Haar stiefmoeder Magdalena is chronisch ziek en overlijdt, waarna haar liefdeloze fascistische stiefvader Henrik en zijn tweede vrouw niet in staat zijn om haar op te voeden. Ze wordt ondergebracht bij een nicht van haar stiefmoeder; Lykke die in dezelfde plaats werkzaam is als lerares.
Fatima wordt goed maar afstandelijk verzorgd. Er is veel ruimte om te laten zien dat het nobele idee om een kindje te adopteren, niet altijd als gelukzalig door het kind wordt ervaren. Zorg en aandacht zijn geen garantie voor het zo gegunde thuisgevoel om er helemaal bij te horen. Om deze reden verdwijnt Fatima op een dag, om niet meer terug te keren. Lykke blijft radeloos en bezorgd achter.
Fatima verdwijnt daarnaast ook uit het naar haar vernoemde boek.
Wat volgt is een reeks verhalen over de vele, veelal excentrieke bewoners van het dorp Nässjö. Ogenschijnlijk losstaande portretten worden beeldend beschreven met veel oog voor omgeving en personages. De personages worden met elkaar verbonden door de karakteristieken van een klein dorp. Vooroordelen tegen buitenstaanders en meer nog buitenlanders. Een aantal inwoners discrimineert erop los waarbij rassenhaat en antisemitisme hoogtij vieren.
Lykke wordt zelfs aangevallen en mishandeld. Haar invalide vriendin en buurvrouw Rosmarie neemt de verzorging op zich. ‘Onze lieve Heer heeft vreemde kostgangers’, is hier van toepassing met als meest exemplarische voorbeeld stiefvader Henrik, die zelfs jarenlang dominee is geweest in het dorp en er nu als alcoholverslaafde thuisloze zijn weg zoekt.
Het boek heeft de sfeer van het donkere leefklimaat in een winters Zweden. Weinig ruimte voor zon en luchtige verhaallijnen. En daarmee wint het aan realisme en geloofwaardigheid. Toch is er af en toe ruimte voor een vrolijke noot, die dan ook echt grappig te noemen is. Voor liefhebbers van een verhaal dat veel zijstappen kent en dat rustig en met aandacht wordt verteld, is dit boek een aanrader. Zelden zoveel synergie waargenomen tussen omgeving en schrijfstijl.
Niet Fatima maar Meera keert terug in het verhaal, zonder dat dit een gesloten einde garandeert. Er wordt aandacht gevraagd voor de weinig tolerante houding die wij als Europeanen veelal tonen tegenover nieuwkomers. Ik had last van plaatsvervangende schaamte en die heb ik ook vandaag de dag wanneer ik kijk naar hoe er nog altijd schamper wordt gekeken naar onze in nood verkerende medemens.
Wanneer Majgull Axelsson in Fatima de intolerantie als maatschappelijk thema heeft gekozen, heeft zij opnieuw voor een actueel thema gekozen. Eerder koos zij al in haar boeken voor thema’s als kindermisbruik, prostitutie en klimaatverandering. Deze vijfenzeventig jarige Zweedse journalist en auteur van fictie en non-fictie toont dat zij ondanks haar leeftijd nog met beide benen midden in de realiteit staat. Een boek voor de mensen die een sfeervol en zorgvuldig verhaal zoeken bij de actuele wereldproblematiek.
Drie sterren
⭐️⭐️⭐️
Persoonlijke songtekst:
‘So I packed my bags so tight
And I left my friends on a warm August night
And the wind was in my hair as the buildings swayed
And she told me the world would be mine someday
If I trusted her to lead the way
But it was easy for her to say
For she was not my mother’
(Walter Martin – ‘Not my mother’)
Peter
Boekencast recensent
Genre: roman
Uitgeverij: De Geus
ISBN: 9789044545074
Uitvoering: paperback
Aantal pagina’s: 352
Verschijningsdatum: juli 2022
Hartelijke dank aan De Geus uitgeverij voor het beschikbaar stellen van dit recensie-exemplaar.
